Święta mogą być czasem pełnym radości, rodzinnych spotkań i pięknych tradycji. Jednak często wiążą się także z dużym stresem, presją, zmęczeniem, a nawet smutkiem. Wszystko zależy od naszej sytuacji życiowej i dotychczasowych doświadczeń.
Dla osób w spektrum autyzmu (ASD) okres świąteczny może być szczególnie wymagający, co wynika z objawów charakterystycznych dla ASD.
W tym artykule dowiesz się, dlaczego święta bywają trudne dla osób z ASD oraz jak skutecznie sobie z tym radzić.
Dlaczego święta są tak trudne dla osób z ASD?
1.Przeciążenie sensoryczne
Migające lampki i nadmiar jaskrawych ozdób mogą być przytłaczające. Podobnie kolędy, głośne rozmowy przy stole, tłumy w centrach handlowych czy intensywne zapachy mogą powodować zmęczenie lub wywoływać nieprzyjemne emocje. Wynika to z wrażliwości na bodźce sensoryczne, charakterystycznej dla osób z ASD.
Wrażliwość na bodźce sensoryczne wywołuje uczucie zmęczenia, zwiększa poziom niepokoju, irytacji, obniżony nastrój. Mogą pojawiać się problemy z zapamiętywaniem, wybuchy złość, zamykanie się przed światem, trudności w podejmowaniu decyzji, rozwiązywaniu problemów czy wykonywaniu podstawowych czynności, tj. jedzenie, sprzątanie, branie prysznica. Może również wywoływać objawy somatyczne tj. ból głowy.
2. Zmiana rutyny
Święta oznaczają odchodzenie od codziennych schematów – innych godzin posiłków, w innych miejscach, bardziej chaotyczny dzień. Dla osób z ASD, które polegają na strukturze i przewidywalności, może być to bardzo obciążające i trudne w odnalezieniu się w nowych sytuacjach.
3. Interakcje społeczne
Spotkania rodzinne, rozmowy z bliskimi mogą być również wyzwaniem dla osób z ASD i kolejną trudnością. Wynika to z niskiej kompetencji społecznej: trudnością w zrozumieniu kontekstów społecznych, zwyczajów, jest dodatkowym stresem dla osób ASD. Mówienie wprost może być odbierane przez innych jako złośliwość czy bycie niemiłym.
4. Oczekiwania społeczne
Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć dużą potrzebę dostosowywania się do norm społecznych, co wynika z doświadczenia odrzucenia lub niezrozumienia i chęci ukrycia objawów oraz nie doświadczenia bycia nieakceptowanym przez innych. Może również wynikać z tego, że otoczenia (rodzina) narzuca im pewne standardy, sposób zachowania. Przez co osoby z ASD mogą czuć się osamotnione lub niezrozumiane, gdy nie są w stanie uczestniczyć w wydarzeniach w sposób oczekiwany przez innych.
Jak zadbać o siebie w okresie świątecznym?
- Planuj i komunikuj potrzeby. Przed świętami ustal jasne zasady, np. ile czasu spędzisz na spotkaniu rodzinnym. Informuj bliskich o swoich potrzebach – mogą nie zdawać sobie sprawy, jak odbierasz świąteczne przygotowania.
- Twórz bezpieczne przestrzenie. W domu wyznacz ciche i wolne od bodźców miejsce, gdzie będziesz mógł_ się zregenerować. Na spotkaniach rodzinnych, jeśli to możliwe, znajdź cichy pokój, gdzie w razie potrzeby można odpocząć.
- Minimalizuj bodźce. Użyj okularów przeciwsłonecznych lub tłumiących światło, jeśli migające światełka są problematyczne. Zatyczki do uszu lub słuchawki redukujące hałas mogą pomóc w tłumieniu dźwięków. Jeśli masz taką możliwość odwiedzaj centra handlowe w godzinach porannych, gdzie może być mniej klientów lub zamawiaj prezenty online. Pomocne może być również kupowanie prezentów miesiąc a nawet więcej przed świętami, wtedy również możesz uniknąć tłumów.
- Zarządzaj energią. Staraj się unikać przeładowania grafików – wybierz te wydarzenia, które są dla Ciebie najważniejsze, a resztę odpuść. Pozwól sobie na odpoczynek i regenerację między spotkaniami. Jeśli nie masz zasobów i nie chcesz nie odwiedzaj rodziny, zostań w domu. Spędź święta tak jak chcesz.
- Przygotuj sensoryczny „zestaw przetrwania”. Weź ze sobą przedmioty, które pomagają Ci się uspokoić, np. sensoryczne gadżety, koc czy ulubioną książkę, muzyka.
- Dbaj o rutynę. W miarę możliwości utrzymuj swoje codzienne rytuały, takie jak regularne posiłki, medytacja, aktywność fizyczna czy czas na hobby. Stałe elementy dnia pomogą Ci zachować równowagę.
Przypomnienie dla bliskich osób z ASD
Święta to czas, kiedy możemy być bardziej wyrozumiali i uważni na potrzeby innych. Jeśli masz w rodzinie osobę z ASD, spróbuj dostosować świąteczne plany do jej możliwości. Wspieraj, pytaj o potrzeby i nie naciskaj na uczestnictwo w aktywnościach, które mogą być dla niej trudne.
Podsumowanie
Okres świąteczny może być wyzwaniem dla osób dorosłych z ASD, ale odpowiednie przygotowanie i samoświadomość mogą pomóc w jego przetrwaniu. Kluczowe jest stawianie granic, minimalizowanie bodźców i dbanie o własne potrzeby.
Jeśli czujesz, że potrzebujesz wsparcia w radzeniu sobie z przeciążeniem czy innymi objawami wynikającymi z ASD, napisz do mnie i umów się na konsultacje psychoterapeutyczną.
Zobacz inne moje wpisy!
Jak ADHD wpływa na samoocenę i jak ją wzmocnić? – POBIERZ WORKBOOKA Z ĆWICZENIAMI
„Nie jest wystarczająco dobrze…” – Perfekcjonizm i strategie radzenia sobie w ADHD i ASD
„Jestem do niczego” – jak pracować z niewspierającymi myślami wykorzystując terapię CBT
Jak skutecznie zmieniać swoje zachowania dzięki terapii poznawczo-behawioralnej?
Dodaj komentarz